کتاب المبدأ والمعــاد از آثار مهمّ ابن‌سینا است که برای تبیین حاصل و ثمرهٔ دو علم بزرگ «مابعدالطبیعه» و «طبیعیّات» نگاشته شده است. ابن‌سینا در این کتاب، ثمرۀ علــم مابعدالطبیعه را شــناخت مبدأ اوّل و نســبت موجودات _ براســاس ترتیبشــان _ به او دانسته و ثمرهٔ علم طبیعیّات را شــناخت بقای نفس انســانی و معاد آن معرّفی می‌کند. مهم‌ترین هدف ابن‌سینا در این کتاب، شناساندن «مبدأ اوّل» و «نفس ناطقه» است؛ امّا او این دو را به‌صورت جدا از هم نمی‌بیند و ازاین‌رو، شناختی را ارائه می‌دهد که ارتباط و اتّصال این دو را با هم نشان دهد. این ارتباط و اتّصال، همان است که در ترتیب «آخذ» و «عائد» نظام مبادی هستی، معنا پیدا می‌کند. در این ترتیب که ترسیم‌کنندهٔ یک حرکت دورانی در نظام مبادی است، از یک سو، مبدأ اوّل با فیضان وجود از خود، ترتیب آخذ را پدید می‌آورد؛ و از ســویی دیگر، نفس ناطقــۀ انســانی با معاد خویش به ســمت مبدأ اوّل، ترتیب عائد را تکمیل می‌کند. به همین سبب است که نام این کتاب، المبدأ (ترتیب آخذ نظام مبادی) والمعاد (ترتیب عائد نظام مبادی) برگزیده شده است.